Književnost - Alegorija

Alegorija je stilska figura koja se koristi u pjesništvu, vizualnim umjetnostima i glazbi. Prikazuje i prenosi kompleksne ideje i koncepte na jednostavniji način na koji će biti razumljve recipijentima, čiji smisao se nikada ne izgovara izravno već kroz priču koja je potpuno nevezana za ono o čemu se zapravo govori. Dolazi od grčke riječi allgoreo koja znači slikovito govorim.

Alegorija je stilska figura koja predstavlja produženu ili proširenu metaforu na celu sliku ili celu radnju. Alegorija označava upotrebu preči u prenesenom smislu, a taj smisao se otkriva kada određene pesničke slike zamenimo pojmovima i kada ustanovimo njihovo pravo značenje. Basne kao književna vrsta predstavljaju alegoriju.

Pojam alegorija u govoru o književnosti (i umjetnosti) ima najmanje tri smisla. Njime se naziva jedna od temeljnih stilskih figura, potom vrsta umjetničkoga djela i napokon strategija tumačenja

Pojam alegorija u govoru o književnosti (i umjetnosti) ima najmanje tri smisla. Njime se naziva jedna od temeljnih stilskih figura, potom vrsta umjetničkoga djela i napokon strategija tumačenja.

U retorici i stilistici, alegorija je makrostrukturalna figura, tj. iskaz koji ideju ili kakvu apstraktnu kategoriju (moralnu, religijsku, filozofsku, emocionalnu...) predočava govorom o bliskim i konkretnim stvarima. Najčešće se pojavljuje kao narativni ili deskriptivni tekst koji se može čitati dvostruko – doslovno i preneseno.

Tipični likovi alegorijskoga prikazivanja su ljudi, životinje i vegetacija. U pismu, konvencionalizirani znak alegorije je veliko početno slovo personificiranih likova (Pravda, Ljubav, Starost).

Alegorija je način prenesenog izražavanja u kojemu se metaforičko ili preneseno značenje ostvaruje u cijeloj slici ili cijeloj radnji; katkada i u cijeloj pjesmi.

Alegorija pokazuje općenito i pojmovno u pojedinom, npr. ljubav prikazuje u liku Amora, dječaka sa strijelom; pravdu u liku djevojke zavezanih očiju, s vagom i mačem u rukama. Alegoriju se često definira kao produženu metaforu.

To znači da alegorija nastaje kada se metafora proteže kroz cijelu misao, tj kroz sve dijelove izreke. Osnovna značajka alegorije, da ne mijenja značenje riječi nego samo predmet pjesničkog stvaranja, vidljivo dolazi do izražaja u basni, koja je u cjelini jedna alegorija.

________________

Alegorija pojam iz antičke retorike koji je označavao preneseni govor, na razini cijele rečenice ili diskursa, za razliku od metafore kao prenesenoga govora na razini pojedinačne riječi.

Pojam alegorije javio se u helenističkom razdoblju, u gramatičkoj i retoričkoj tradiciji, a prva se uporaba pripisuje retoričaru Demetriju (De elocutione, III–I. stoljeća prije Krista), gdje je dobila usko retoričku definiciju figure prenesena značenja (trop) koja referira na nešto drugo od onoga što je rečeno. Latatinska tradicija prvotno grčka riječ allegoria prevodi kao permutatio (u djelu Rhetorica ad Herrenium, nepoznata autora) i smješta ju u figure riječi, a ne u figure misli. Ciceron (I. stoljeće) upotrebljava izvornu grčku riječ i daje joj određenje koje će tradicija prihvatiti: alegorija je ulančani niz metafora. Kanonsku definiciju alegorija dobiva u Kvintilijanovu djelu Govornikova izobrazba (Institutio oratoria): - Kod alegorije, koju prevodimo inversio (okretanje, obrtanje), riječi ne pokazuju pravo značenje, nego nešto drugo, a ponekad i nešto sasvim suprotno. Retoričko određenje alegoriju smješta u područje tropa, odn. figura koje mijenjaju značenje riječi ili rečenice u drugo značenje, poput metafore, metonimije, ironije. Alegorija je za misao ono što je metafora za riječ (H. Lausberg, Handbuch der literarischen Rhetorik, 1960). Temeljena u retorici, alegorija je strukturalni aspekt i načelo kompozicije teksta (bilo da se pojavljuje kao figura ili vrsta), dok se na filozofskim i filološkim temeljima razvija uporaba alegorije kao načina čitanja ili načina tumačenja teksta, a veže se uz filoz. pojam alegoreze i teol. pojam egzegeze. Budući da je moguće preneseno značenje iščitavati i u tekstovima koji nisu intencionalno bili pisani kao alegorije, nastaje ideja alegoreze, odn. alegorijskoga čitanja teksta.

Počeci hrvatskih alegorijskih postupaka mogu se prepoznati u srednjovjekovnoj poeziji, vizijama i moralitetima te u renesansi. Tri su renesansna autora zadužila povijest hrvatske alegorije: Marko Marulić, Mavro Vetranović i Petar Zoranić. Ključni postupci alegorije i alegorijskoga tumačenja nalaze se u Marulićevim biblijskim epovima Judita i Davidias. Knjiž. povjesničari u pripovijesti o hrabroj udovici Juditi prepoznaju primjer za borbu protiv neprijatelja koji opsjedaju grad, u analogiji prema tur. pritiscima na Split. Marulić je u proznom dodatku epa Davidias protumačio alegorijsko značenje. Starozavjetni kralj David za Marulića je prefiguracija Krista, a svaka starozavjetna epizoda alegorijski je interpretirana kao najava novozavjetnih događaja. Pelegrin M. Vetranovića atipičan je alegorijski ep koji upotrebljava groteskne postupke u prikazivanju hodočasničkoga lutanja izgubljene ljudske duše svijetom. Planine P. Zoranića mogu se čitati i u alegorijskome i u povijesnom ključu. Osnovna ideja alegorijskoga čitanja djela vezana je uz putovanje (motiv hodočašća) kao proces spoznaje. Na putovanju, koje je zapravo alegorija životnoga puta, pripovjedač se uz pomoć Božje milosti čisti od grijeha i postiže sreću u kontemplaciji pravih vrijednosti.

Držićevo se književno stvaralaštvo može samo uvjetno tumačiti u alegorijskom ključu. Prvo, njegova su se dramska djela, osobito komedije, nerijetko interpretirala kao alegorijski prikazi anomalija prisutnih u dubrovačkoj svakodnevici. Tome u prilog ide autorovo vjerno psihološko i sociološko portretiranje dubrovačkih gradskih realija, a posebice onih likova koji pripadaju dubrovačkom zaleđu.

Evropska i srpska književnost u prvim decenijama 20-tog veka

Jean Paul Sartre - Šta je književnost

Književnost - Barok u hrvatskoj književnosti

Književnost - Drama apsurda

Književnost - Epika

Književnost - Epska narodna poezija i podela

Književnost - Homersko pitanje

Književnost - Humanizam i renesansa

Književnost - Književni rad kod Hrvata

Književnost - Književni rad kod Makedonaca

Književnost - Lirska narodna poezija

Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

Književnost - Narodne pesme iz narodnooslobodilačke borbe

Književnost - Narodne pripovetke - podela

Književnost - O našim najranijim narodnim pevačima

Književnost od renesanse do racionalizma

Književnost - Slovenačka književnost u srednjem veku

Književnost - Srpska srednjovekovna književnost

Književnost - Stilske figure - Figure dikcije

Književnost - Termin interpretacija

Književnost usmena

Književnost - Uticaj narodne na umetničku književnost

Književnost - Zapisivači i sakupljači narodne poezije

Književnost - Značenje termina simbolizam

Metodologija proučavanja književnosti

Proučavanje književnosti

Realizam u književnosti

Realizam u književnosti jugoslovenskih naroda

Realizam u književnosti kod Hrvata

Realizam u književnosti kod Slovenaca

Srpska srednjovekovna biografska književnost

Stara književnost

Struktura književnosti

Teorija književnosti - Skripta za ispit