Realizam u književnosti

Termin realizam (lat. gealis - stvaran, istinit) ima dvojako značenje: označava metod oblikovanja književnog umetničkog dela, na jednoj strani, i označava književni pravac, epohu u istoriji književnosti, na drugoj strani. Realizam kao metod, postupak u oblikovanju književnog umetničkog dela, prisutan je u književnosti od najstarijih vremena. U staroj Grčkoj se govori o mimezisu, odnosno podražavanju prirode, stvarnosti.

Realizma ima u epohi humanizma i renesanse (renesansne komedije), u staroj srpskoj književnosti (realistički elementi u staroj srpskoj biografiji, kod Teodosija posebno), u usmenom stvaralaštvu (narodne novele u kojima se pripoveda o realnim događajima, situacijama i ličnostima ("ono što može biti", kako kaže Vuk). Realistički metod je postao dominantan već u trećoj deceniji 19. veka jer ga postepeno prihvata većina pisaca i na snazi je, zavisno od književne sredine, sve do kraja veka, a u srpskoj književnosti do 1915. godine. Čim je metod realizma prihvaćen od većine pisaca koji pokazuju slična tematska oprede- ljenja, koriste slične stilsko-izražajne postupke i iskazuju slična shatanja o društvenim i umetničkim pitanjima, nastao je književni pravac realizam, posebna epoha u istoriji evropskih književnosti.

Nije jednostavno tačno odrediti vremensko trajanje književnog pravca kako u nacionalnoj tako i u evropskoj književnosti. Kod Srba romantizam dostiže svoj zenit u stvaranju Branka Radičevića, Petra Petrovića Njegoša, Laze Kostića i Đure Jakšića, a to je vreme kada nastaju najznačajnija dela evropskih realista Stendala, Onore de Balzaka i Čarlsa Dikensa. Realizam u srpskoj književnosti uzima maha sedamdesetih godina 19. veka, da bi dostigao vrhunac u devedesetim godinama, kada se u Evropi javljaju moderni književni pravci. Međutim, nije manja teškoća ni kada se želi da odredi vremensko razdoblje realizma u srpskoj književnosti, jer neminovno dolazi do prožimanja metoda i pravaca. Još u periodu romantizma ima pisaca romantičara u čijim se delima javljaju čisto realistički postupci (lirika Branka Radičevića, proza Đure Jakšića, komedije Jovana Sterije Popovića, putopisi Ljubomira Nenadovića), ali ima i pisaca koji su već opredeljeni realisti (Jakov Ignjatović). Isto tako, kod realista, u jeku realizma, ima romantičarskih crta (istorijski romani Jakova Ignjatovića, Hajduk Stanko Janka Veselinovića, Uskok Sime Matavulja, Iz knjiga starostavnih Stevana Sremca), ali ima i pisaca koji stvaraju isključivo u romantičarskom duhu (Jovan Jovanović Zmaj, Đura Jakšić, Laza Kostić). Usled ovih prožimanja nije moguće tačno odrediti vremensko razdoblje realizma u srpskoj književnosti. Ali iz potrebe da se književno stvaranje sistematizuje i da se izvrši periodizacija književnosti, neophodno je određivanje vremenskih međa na osnovu drugih oznaka. Tako se uzimaju sedamdesete godine 19. veka kada su objavljeni članci o književnosti Svetozara Markovića, koji se smatraju manifestima srpskog realizma jer su odredili pravac razvitka srpske književnosti.

Prema tome, termin realizam označava metod oblikovanja književne stvarnosti ("realizam Ive Andrića") ili književnu epohu ("srpski realisti"). U prvom slučaju termin nema vremensko ograničenje, primenjiv je za pisce svih vremena koji u svom stvaranju koriste metod realizma. U drugom slučaju termin se koristi u ograničenom vremenskom značenju, odnosi se na pisce koji su stvarali u drugoj polovini 19. veka i primenjivali realistički metod.

Evropska i srpska književnost u prvim decenijama 20-tog veka

Jean Paul Sartre - Šta je književnost

Književnost - Alegorija

Književnost - Barok u hrvatskoj književnosti

Književnost - Drama apsurda

Književnost - Epika

Književnost - Epska narodna poezija i podela

Književnost - Homersko pitanje

Književnost - Humanizam i renesansa

Književnost - Književni rad kod Hrvata

Književnost - Književni rad kod Makedonaca

Književnost - Lirska narodna poezija

Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

Književnost - Narodne pesme iz narodnooslobodilačke borbe

Književnost - Narodne pripovetke - podela

Književnost - O našim najranijim narodnim pevačima

Književnost od renesanse do racionalizma

Književnost - Slovenačka književnost u srednjem veku

Književnost - Srpska srednjovekovna književnost

Književnost - Stilske figure - Figure dikcije

Književnost - Termin interpretacija

Književnost usmena

Književnost - Uticaj narodne na umetničku književnost

Književnost - Zapisivači i sakupljači narodne poezije

Književnost - Značenje termina simbolizam

Metodologija proučavanja književnosti

Proučavanje književnosti

Realizam u književnosti jugoslovenskih naroda

Realizam u književnosti kod Hrvata

Realizam u književnosti kod Slovenaca

Srpska srednjovekovna biografska književnost

Stara književnost

Struktura književnosti

Teorija književnosti - Skripta za ispit