Književnost - Književni rad kod Hrvata

Pod uticajem crkve i njenog učenja, a u uslovima razvijenog feudalizma, u Hrvatskoj se počela razvijati književnost na narodnom jeziku zahvaljujući popovima glagoljašima. Iako nisu imali ni svojih manastira ni svoje hijerarhije, glagoljaši su uspešno odolevali napadima latinske crkve. Iz toga perioda sačuvaia su mnoga dela bilo crkveno-obrednog bilo svetovnog karaktera.

Među delima crkvenog karaktera sačuvaii su misali, brevijari, lekcionari i evangelistari. Pisali su knjige sa molitvama i pesmama koje se čitaju i pevaju na bogosluženju. Sačuvalo se dvanaest takvih knjiga, među kojima se ističe Misal kneza Novaka iz 1363. U njemu su zabeleženi prvi stihovi u našoj književnosti. Po tehničkoj opremi ističe se i Misal kneza Hrvoja Vukčića iz 1440.

Brevijar je molitvenik katoličkih sveštenika za dnevna bogosluženja. U Hrvatskoj je sačuvan čitav niz takvih knjiga, od kojih je najstariji Vrbnički časoslov, nastao s kraja XIII ili početkom XIV veka. Lekcionari su zbirke odlomaka iz Biblije koji se čitaju na bogosluženju. Poznati su po svojoj starini Korčulanski iz XIV i Zadarski iz XV veka. Od sačuvanih spomenika najviše njih je pisano latinicom i čakavskim narečjem, a jedan lekcionar iz sredine XIII veka pisan je ćirilicom.

Književna dela svetovnog karaktera su brojnija. Do duše i ona su sva u religioznom duhu i imaju za cilj da propagiraju učenje hrišćanske crkve. Ali ona nisu namenjena upotrebi u crkvi. Među njima bilo je i takvih koje je crkva strogo zabranjivala i progonila, kao što su apokrifi, romani i neka prikazanja.

Pripovetke su bile najrazvijeniji rod hrvatske srednjovekovne književnosti. U njima preovladavaju fantastičnost, mistika i moralizatorstvo u duhu hrišćanskog učenja. Najstarija takva priča došla je u hrvatsku književnost sa Istoka i zove se Slovo o premudrom Akiru. Početkom XIV veka nastao je i roman Rumanac trojski, koji je u stvari hrišćanska verzija o trojanskom ratu. Od starijih dela poznat je i roman Aleksandar Veliki.

U njemu su opisani Aleksandrovi vojni pohodi od Makedonije do Indije. Od srednjovekovnih viteških romana u glagoljskoj književnosti sačuvan je i roman Tristan i Izolda.

Crkvena drama - Za katoličku crkvu je dramska umetnost bila vrlo podesan oblik da se (prikazanja) prostom narodu pristupačno i popularno iznesu ideali hrišćanske vere. Zato je ona stvorila posebna dramska dela koja su nazvana prikazanjima. U ovim delima obrađivani su momenti iz života osnivača hrišćanske religije i prikazivani su podvizi boraca i mučenika za hrišćansku veru.

U početku to i nije bila prava drama. Obično su se uzimali pojedini odlomci iz biblijskih tekstova i čitali se u dijalogu. Takvi dijalozi su se najpre izvodili između sveštenika i hora na latinskom jeziku u okviru liturgije o većim crkvenim praznicima. Tokom vremena, tekst koji se čitao povezuje se u veću celinu, broj lica se povećava, a izvođegve se obavlja i izvan crkvenih obreda.

Ovakve drame su u početku izvodila samo crkvena lica i svešteiički pripravnici, a kasnije su kao izvođači ušla i druga lica. Izvođenje drame tada se već obavlja pred crkvom ili na gradskom trgu. Konačno, kad je crkvena drama izišla i pred prost svet koji nije znao latinski, drame su izvođene na narodnom jeziku. Razvitak drame bio je naročito živ i intenzivan, a njena popularnost postala je još veća kada su takva dela počela da se pišu u stihu.

Svi razvojni oblici crkvene drame u hrvatskoj književnosti nisu sačuvani. Iz ranog perioda ima odlomaka nekih dijaloških pesama. Međutim, pravih crkvenih drama koje su se kod nas prikazivale ima više. U njima se oseća jasna tendencija crkve da budi, čuva i razvija verska osećanja narodnih masa. Crkva je htela da kod prostog sveta, kome nije bila dostupna knjiga, održava religiozna shvatanja i da ga time veže uz sebe.

Sačuvana dela nemaju veliku umetničku vrednost. Ona su pretežno pisana glagoljicom, što je dokaz da su bila namenjena prostom narodu. Neke drame bile su vrlo duge, sa po dve do tri hiljade stihova, a njihovo izvođenje trajalo je nekada i po dva dana. One su većinom pisane osmeračkim stihovima i u duhu pučke verske lirike XIV i XV veka.

Evropska i srpska književnost u prvim decenijama 20-tog veka

Jean Paul Sartre - Šta je književnost

Književnost - Alegorija

Književnost - Barok u hrvatskoj književnosti

Književnost - Drama apsurda

Književnost - Epika

Književnost - Epska narodna poezija i podela

Književnost - Homersko pitanje

Književnost - Humanizam i renesansa

Književnost - Književni rad kod Makedonaca

Književnost - Lirska narodna poezija

Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

Književnost - Narodne pesme iz narodnooslobodilačke borbe

Književnost - Narodne pripovetke - podela

Književnost - O našim najranijim narodnim pevačima

Književnost od renesanse do racionalizma

Književnost - Slovenačka književnost u srednjem veku

Književnost - Srpska srednjovekovna književnost

Književnost - Stilske figure - Figure dikcije

Književnost - Termin interpretacija

Književnost usmena

Književnost - Uticaj narodne na umetničku književnost

Književnost - Zapisivači i sakupljači narodne poezije

Književnost - Značenje termina simbolizam

Metodologija proučavanja književnosti

Proučavanje književnosti

Realizam u književnosti

Realizam u književnosti jugoslovenskih naroda

Realizam u književnosti kod Hrvata

Realizam u književnosti kod Slovenaca

Srpska srednjovekovna biografska književnost

Stara književnost

Struktura književnosti

Teorija književnosti - Skripta za ispit